मुंबई : महाराष्ट्रातील एका खेड्यातल्या सामान्य शेतकरी पार्श्वभूमीपासून ते हॉटेल आणि साखर कारखान्यात काम करणारा आणि नंतर मराठा आरक्षण आंदोलनाचा चेहरा बनणारा ४३ वर्षीय मनोज जरांगे यांनी खूप मोठा पल्ला गाठला आहे.
मराठा प्रश्नांसाठीच्या त्यांच्या लढाईमुळे यापूर्वी सरकार आणि सत्ताधारी पक्षांना त्यांच्या मागण्यांची दखल घ्यावी लागली आहे आणि त्यांच्या प्रतिनिधींना चर्चेसाठी पाठवावे लागले आहे. कारण त्यांना प्रतिक्रियेला सामोरे जावे लागेल. नेहमीच पांढऱ्या कपड्यांमध्ये आणि भगव्या रंगाचा स्कार्फ घातलेला दिसणारा हा दुबळा कार्यकर्ता आक्रमक पवित्रा आणि राजकीय नेत्यांना आव्हान देत असल्याने पक्ष त्यांच्यापासून सावध झाले आहेत.
त्यांच्या ओळखीचे लोक म्हणतात की, ते काही काळासाठी काँग्रेसचे कार्यकर्ते होते आणि त्यानंतर सक्रिय राजकारण सोडले आणि राज्याच्या लोकसंख्येच्या ३० टक्के लोकसंख्या असलेल्या राजकीयदृष्ट्या प्रभावी समुदायातील शेतकरी आणि मराठा यांच्यासाठी आंदोलने सुरू केली. दोन वर्षांपूर्वीपर्यंत, मनोज जरांगे हे एक परिचित नाव नव्हते. २९ ऑगस्ट २०२३ रोजी जालना जिल्ह्यातील त्यांच्या अंतरवली सराटी गावात मराठ्यांना आरक्षण मिळावे यासाठी त्यांनी बेमुदत उपोषण सुरू केले तेव्हा ते मोठ्या प्रमाणात दुर्लक्षित राहिले.
१ सप्टेंबर रोजी स्थानिक अधिकाऱ्यांनी जरांगे यांना जबरदस्तीने रुग्णालयात दाखल करण्याचा प्रयत्न केल्यानंतर हिंसाचार उफाळल्यानंतर तीन दिवसांत सर्व काही बदलले.
त्यानंतरच्या घटनांच्या मालिकेने तत्कालीन १४ महिन्यांच्या एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारसमोर मोठे आव्हान उभे केले कारण विरोधी पक्षांनी गृहखाते सांभाळणारे तत्कालीन उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यावर गोळीबार केला आणि जरांगे यांच्या समर्थकांवर आणि मराठा आरक्षण समर्थक आंदोलकांवर पोलीस कारवाईसाठी त्यांचा राजीनामा मागितला. जरांगे यांना रुग्णालयात हलविण्यास अधिकाऱ्यांनी नकार दिल्याने निदर्शकांना पांगवण्यासाठी पोलिसांनी लाठीमार केला आणि अश्रुधुराच्या नळकांड्या फोडल्या. या हिंसाचारात ४० पोलिस कर्मचाऱ्यांसह अनेक जण जखमी झाले आणि १५ हून अधिक राज्य परिवहन बसेस जाळण्यात आल्या.
निदर्शने आणि त्यानंतर झालेल्या पोलिस कारवाईमुळे जरांगे यांना प्रसिद्धी मिळाली आणि शिवसेना-भाजप-राष्ट्रवादी सरकारला पुन्हा एकदा शिक्षण आणि नोकऱ्यांमध्ये मराठा आरक्षणाबद्दल बोलण्यास भाग पाडले, हा एक भावनिक मुद्दा आहे जो आता कायदेशीर अडचणीत सापडला आहे. जरांगे हे मध्य महाराष्ट्रातील बीड जिल्ह्यातील मातोरी या एका लहानशा गावातील रहिवासी आहेत. त्यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण तिथेच पूर्ण केले. गावात सुरुवातीची काही वर्षे घालवल्यानंतर ते जालना जिल्ह्यातील अंबड तालुक्यातील शाहगड येथे गेले, जिथे ते एका हॉटेलमध्ये काम करत होते, असे मातोरी येथील पत्रकार राजेंद्र काळे यांनी पूर्वी पीटीआयला सांगितले.
नंतर त्यांना अंबड येथील साखर कारखान्यात नोकरी मिळाली जिथून ते राजकारणात आले, असे ते म्हणाले, जरांगे यांची पत्नी आणि मुले शाहगड येथे राहतात. मराठा आरक्षण आंदोलनात मृत्युमुखी पडलेल्यांच्या कुटुंबीयांना सरकारकडून भरपाई मिळवून देण्यात जरांगे यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली, असे काळे म्हणाले.
