मुंबई : प्रवाशांना अधिकाधिक सुविधा उपलब्ध करून देणाऱ्या मध्य रेल्वेने स्टॉल, रेस्टॉरंट ऑन व्हील्स, स्वच्छतेचे कंत्राट, खानपान आदी सेवा उपलब्ध केल्या आहेत. यातून मध्य रेल्वेच्या तिजोरीत सन २०२३-२४ या आर्थिक वर्षात तब्बल १२२.३५ कोटींचा महसूल जमा झाला आहे. विशेष म्हणजे सलग तिसऱ्या वर्षी भारतीय रेल्वेच्या सर्व विभागामध्ये सर्वाधिक उत्पन्न मिळवले आहे.
मध्य रेल्वेने २०२३-२४ या आर्थिक वर्षात १२२.३५ कोटी रुपयांच्या अभूतपूर्व उत्पन्न प्राप्तीसह भारतीय रेल्वेच्या सर्व विभागांमध्ये सर्वाधिक भाडे व्यतिरिक्त महसूल (नॉन-फेअर रेव्हेन्यू- एनएफआर) महसुलाची उल्लेखनीय कामगिरी केली आहे. मध्य रेल्वेने २०२३-२४ या आर्थिक वर्षासाठी रेल्वे बोर्डाने निर्धारित केलेले १०२.८० कोटी रुपयांचे भाडे व्यतिरिक्त महसुलाचे उद्दिष्ट तर ओलांडलेच, पण मागील वर्षीच्या तुलनेत ३९.९२ टक्के अधिक उद्दिष्ट गाठले आहे. मागच्या वर्षाची कमाई ८७.४४ कोटी रुपये आहे. हे उल्लेखनीय यश म्हणजे महसुलाचे स्त्रोत वाढविणे आणि प्रवाशांना अपवादात्मक सेवा प्रदान करण्याच्या मध्य रेल्वेच्या दृढ वचनबद्धतेचे प्रतिबिंब आहे.
हे श्रेय मध्य रेल्वेने घेतलेल्या अनेक धोरणात्मक उपक्रमांचे आहे. वूलू स्वच्छतागृहांची अंमलबजावणी, इलेक्ट्रिक वाहन चार्जिंग सुविधा सुरू करणे, फार्मसीसह आपत्कालीन वैद्यकीय कक्ष स्थापन करणे, नॉन-कॅटरिंग वस्तूंसाठी वेंडिंग कॉन्ट्रॅक्ट, बॉक्सन वॅगनच्या स्वच्छतेचे कंत्राट अशा प्रमुख प्रयत्नांमुळे भाडे व्यतिरिक्त महसुलात लक्षणीय वाढ झाली आहे.
याव्यतिरिक्त, भागीदारी आणि सहकार्याने महसूल निर्मितीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. अॅप आधारित कॅब सेवा, स्लीपिंग पॉड्स आणि सात वेगवेगळ्या ठिकाणी रेस्टॉरंट-ऑन-व्हील्स सुरू केल्याने केवळ उत्पन्नाचे स्त्रोतच वैविध्यपूर्ण झाले नाहीत तर प्रवाशांचा अनुभव आणि समाधानही वाढले आहे.
ही उल्लेखनीय कामगिरी मध्य रेल्वेच्या संपूर्ण टीमच्या समर्पण आणि मेहनतीची साक्ष आहे. प्रवाशांच्या सोयी-सुविधा आणि समाधानाला प्राधान्य देत महसूल निर्मितीसाठी नाविन्यपूर्ण मार्ग शोधण्यासाठी मध्य रेल्वे कटिबद्ध असून येत्या काही वर्षांत नवे मापदंड प्रस्थापित करण्यासाठी मध्य रेल्वे उत्सुक आहे.
खर्चाची बचत, मनुष्यबळही कमी!
विविध भाडे व्यतिरिक्त महसूल कंत्राटांच्या वाटपामुळे महसूल तर मिळालाच, शिवाय खर्च आणि प्रवाशांचे समाधानही मोठ्या प्रमाणात कमी झाले असून, त्याद्वारे भांडवली व मनुष्यबळ बचतीवर (मुंबई विभाग-४ कोटी, भुसावळ विभाग-८०.२१ लाख, नागपूर विभाग-५४ लाख, सोलापूर विभाग-६२.५५ लाख आणि पुणे विभाग-५२८८ लाख) ६.५ कोटी रुपयांचे उत्पन्न मिळाले आहे.
चार ठिकाणी जनऔषधी केंद्रे
रेल्वे स्थानकांना भेट देणाऱ्या प्रवाशांचे आरोग्य आणि कल्याण वाढविण्यासाठी पायलट प्रोजेक्ट म्हणून मध्य रेल्वेच्या लोकमान्य टिळक (टी), मनमाड, पिंपरी आणि सोलापूर स्थानकांवर ४ जनऔषधी केंद्राची सुरुवात केली.
एक स्थानक एक उत्पादक (ओएसओपी)
‘एक स्थानक एक उत्पादक’ यासारख्या उपक्रमांद्वारे ‘व्होकल फॉर लोकल’अंतर्गत स्थानिक उद्योजकतेला चालना देण्याच्या मध्य रेल्वेच्या कटिबद्धतेचे विविध ओएसओपी आउटलेटसह कौतुकास्पद परिणाम दिसून आले आहेत. संपूर्ण नेटवर्कवर ९१ ओएसओपी स्टॉल कार्यरत असून, मध्य रेल्वेने आर्थिक वर्षात २.०७ कोटी रुपयांच्या २,४८,५२९ वस्तूंच्या विक्रीची सोय केली आहे.
सात ठिकाणी रेस्टॉरंट ऑन व्हील्स:
सध्या ७ रेस्टॉरंट्स ऑन व्हील्स येथे कार्यरत आहेत दादर, लोकमान्य टिळक टर्मिनस, अमरावती, अकोला, शेगाव, नाशिकरोड आणि पुणे.
खानपान सेवेमुळे महसुलात वाढ!
मध्य रेल्वेला ९५.६१ कोटी रुपयांच्या उद्दिष्टाच्या तुलनेत १०४.६२ कोटी रुपयांचा कॅटरिंग महसूल मिळाला आहे, जो उद्दिष्टापेक्षा ९.४३ टक्के अधिक आणि गेल्या वर्षीच्या ९७.४४ कोटी रुपयांच्या महसुलापेक्षा ७.३७ टक्के अधिक आहे.
