मुंबई : वादविवादात गुंतणे हे भारताच्या स्वभावात नाही आणि देशाची परंपरा नेहमीच बंधुभाव आणि सामूहिक सौहार्दावर भर देणारी आहे, असे प्रतिपादन राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सरसंघचालक मोहन भागवत यांनी शनिवारी केले.
नागपूरमधील एका कार्यक्रमात बोलताना भागवत म्हणाले की, भारताची राष्ट्र संकल्पना पाश्चिमात्य व्याख्यांपेक्षा मूलतः भिन्न आहे. आपला कोणाशीही वाद नाही. आपण वादांपासून दूर राहतो. वाद करणे हा आपल्या देशाचा स्वभाव नाही. एकत्र राहणे आणि बंधुभाव वाढवणे ही आपली परंपरा आहे, असे त्यांनी सांगितले. जगातील इतर भाग संघर्षमय परिस्थितीतून विकसित झाले असल्याचे नमूद केले.
'एकदा एखादे मत बनले की, त्या विचारापलीकडील काहीही अयोग्य वाटू लागते. ते इतर विचारांसाठी दारे बंद करतात आणि त्याला 'इझम' म्हणायला सुरुवात करतात,' असे ते म्हणाले.
भारताची राष्ट्राची कल्पना पाश्चिमात्य अथपिक्षा मूलतः भिन्न आहे. ते आपल्या राष्ट्राबद्दलच्या विचारांना समजत नाहीत, म्हणून त्यांनी त्याला 'नॅशनालिझम' म्हणायला सुरुवात केली. आपली 'राष्ट्र' ही संकल्पना पाश्चिमात्यांच्या कल्पनेपेक्षा वेगळी आहे. हे राष्ट्र आहे की नाही यावर आपल्यात कोणताही मतभेद नाही. ते 'राष्ट्र' आहे आणि प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे,' असे त्यांनी ठामपणे सांगितले.
'आपण 'नॅशनालिटी' हा शब्द वापरतो, 'नॅशनालिझम' नाही. राष्ट्राबद्दलचा अति अभिमान दोन महायुद्धांना कारणीभूत ठरला, म्हणून काहीजण राष्ट्रीयत्व या शब्दाला घाबरतात,' असे त्यांनी म्हटले. भागवत म्हणाले की, पाश्चिमात्य दृष्टिकोनानुसार एखादे राष्ट्र म्हणजे केंद्र सरकारद्वारे संचालित राष्ट्र-राज्य असते. पण भारत वेगवेगळ्या सत्तांच्या काळात आणि परकीय राजवटीतही सदोदित 'राष्ट्र' राहिले आहे, असे त्यांनी सांगितले. तसेच त्यांनी प्रज्ञेकडे नेणाऱ्या ज्ञानाच्या महत्त्वावर भर दिला आणि केवळ माहितीपेक्षा व्यावहारिक समज आणि अर्थपूर्ण जीवन जगणे अधिक महत्त्वाचे असल्याचे सांगितले. खरी समाधानाची भावना असे ते म्हणाले, इतरांना मदत केल्याने निर्माण होते ही भावना आयुष्यभर टिकते, तर तात्पुरते यश तसे नसते, असे त्यांनी सांगितले.
भारताचे राष्ट्रार्पण सर्वांच्या सहकार्यातून
सरसंघचालक म्हणाले की, भारताचे राष्ट्रर्पण हे अहंकार किंवा अभिमानातून नव्हे तर लोकांमधील सखोल परस्परसंबंध आणि निसर्गाशी सहजीवनातून उद्भवले आहे. आपण सर्व भाऊ आहोत. कारण आपण भारतमातेची अपत्ये आहोत. धर्म, भाषा, खाद्य संस्कृती, परंपरा किंवा राज्य या मानवी निर्मित आधारांवर आपली एकता नाही. विविधता असूनही आपण एकत्र राहिलो आहोत, कारण ते आपल्या मातृभूमीचे संस्कार आहेत,' असे ते म्हणाले.
