माझ्या ‘शेअरबाजार- एक चक्रव्यूह’ या लेखात येत्या काही वर्षांत ज्या उद्योगांना उज्ज्वल भवितव्य आहे, असे काही उद्योग सुचवले होते. उदा. इलेक्िट्रक वाहने, ड्रोन उद्योग, ॲनिमेशन, सौरऊर्जा वगैरे. या विषयावर माझ्या मित्राच्या डॉक्टर मुलाशी चर्चा करीत असताना काही अजून वेगळ्या वाटा लक्षात आल्या. स्मार्टफोनचे सध्या आपण वापरत असलेले उपयोग, काही वर्षांपूर्वी सुचवले असते तरी ते अशक्य वाटले असते.
जगात असे काही लोक आहेत, त्यांनी सातत्याने नावीन्याचा ध्यास घेतलेला असतो. आपल्या मनातही येणार नाहीत, अशा कल्पना ते करू शकतात. प्रत्यक्षात आणण्यासाठी प्रचंड खर्च ते करू शकतात. या कल्पना सर्वात आधी करून साध्य करता आल्या तर या कल्पनेचे उद्योगात रूपांतर करून त्याचा सर्वाधिक फायदा मिळवता येतो. याचा संबंध भविष्यात बाजार कसा विकसित होईल, त्यासाठी काय करावं लागेल आणि याचा सर्वाधिक फायदा कोण करून घेईल, यासारख्या गोष्टींवर अवलंबून आहे. २० वर्षांपूर्वी आज ज्या पद्धतीने मोबाइल क्रांती होऊन अगदी सामान्यातील सामान्य माणसापर्यंत मोबाइल पोहोचला आहे, यूपीआयने कोणत्याही अॅपवरून क्षणार्धात पेमेंट करता येऊ शकेल, या गोष्टी स्वप्नवत होत्या. ओएनडीसीच्या माध्यमातून आज बी२बी आणि बी२सी व्यवहार पारदर्शक पद्धतीने भारतात कुठूनही कोठे येत्या महिनाभरात होऊ शकतील. आज सेमीकंडक्टर निर्मितीच्या क्षेत्रात तैवान आघाडीवर आहे. उत्पादक, दर्जा आणि दर याबाबत ते आपले वर्चस्व टिकवून आहेत. जर चीनने तेथे आपले वर्चस्व दाखवण्याचा प्रयत्न केला आणि तेथून जगभरात जाणारे सेमीकंडक्टर थांबवले, तर याचे दूरगामी परिणाम सर्व जगावर होतील.
कोणत्या उद्योगांना उज्ज्वल भविष्य आहे, याचा अंदाज, बाजारात कोणत्या उद्योगांच्या शेअर्सचे भाव जोरात आहेत आणि त्या प्रकारात येणाऱ्या स्टार्टअप उद्योगांची संख्या वाढतेय का? त्यावरून बांधू शकतो. अनेक चर्चांचे केंद्रबिंदू असे उद्योग बनतात, यातील काही उद्योग असे-
१. उडणाऱ्या गाड्या- यावर कोणतीही प्रतिक्रिया देण्यापूर्वी अशा गाड्या अस्तित्वात आल्या आहेत हे लक्षात घ्यावे. अनेक कंपन्यांनी त्याचे नमुने बनवून त्याच्या चाचण्या घेतल्या आहेत. त्यामुळे उडणाऱ्या, ड्रायव्हर नसलेल्या, तरीही विनाअपघात इच्छित स्थळी नेणाऱ्या गाड्या ही फार दूरची गोष्ट नाही. जगभरात अनेक कंपन्या अशा गाड्या तयार करण्याच्या प्रयत्नात आहेत आणि त्यावरील संशोधन कार्यावर करोडो डॉलर्स खर्च करण्यात आले आहेत. यातील सर्वात मोठा खर्च यासाठी लागणाऱ्या ऊर्जा साठ्यावर आहे. त्यासाठी लागणाऱ्या बॅटरीज कमी वजनाच्या आणि शक्तिशाली कशा बनतील, यादृष्टीने संशोधन चालू आहे. यात अन्य पर्यायांच्या साहाय्याने अशा गाड्या तासन‌्तास कशा उडत राहतील, यादृष्टीने संशोधन चालू आहे. सध्या या गाड्या २० मिनिटं उडू शकतील, असे यश प्राप्त झाले आहे.
२. रेस्टॉरंटचे संपूर्ण यांत्रिकीकरण : जेव्हा आपण एखाद्या उपाहारगृहात जाऊ, तेव्हा आपली ऑर्डर घेणे. तो पदार्थ बनवणे, या गोष्टी माणसे न करता यंत्रमानव करतील. पदार्थ तयार करणं तो ग्राहकाला बसल्या जागी आणून देणे. त्याची होम डिलिव्हरी देणे, ही कामे यंत्रमानव करेल.
३. दुय्यम बाजाराची जागा खासगी कंपन्यांनी घेणे : एखादी कंपनी जर सार्वजनिक कंपनी म्हणून स्थापन केल्यास त्यांना कमी खर्चात भांडवल मिळते, कमी दराने कर्ज मिळू शकते. याशिवाय आयकरात सवलत मिळू शकते, यातून मिळू शकणारा नफा भवितव्य असलेल्या खासगी उद्योगात गुंतवण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे. जोखीम स्वीकारणारे गुंतवणूकदार या पद्धतीने गुंतवणूक करत असतातच. यात मोठी वाढ होण्याची शक्यता आहे, असे गुंतवणूकदार स्वतंत्रपणे आपल्या अटी उद्योगाशी संमत करून गुंतवणूक करतील. यापूर्वी अशी गुंतवणूक होत असलीच तरी भविष्यात यात प्रचंड वाढ होण्याची शक्यता आहे. नवीन संकल्पना, भांडवल नाही, या कारणांमुळे मागे पडणार नाही, ही गुंतवणूक भविष्यात शेअर बाजाराशी स्पर्धा करू शकेल.
४. कारखान्यात बनवलेली तयार घरे : भविष्यात कारखान्यात बनवलेली घरे निवडून आपल्याला योग्य वाटेल, अशा जागी बसवता येतील, हे काम झटपट आणि कमी खर्चात उपलब्ध होऊ शकेल.
जिथे जिथे व्यक्तीद्वारे कामे केली जातात, त्या सर्वच गोष्टींचे यांत्रिकीकरण होईल. बँकांच्या शाखा असणार नाही. कर्ज प्रकरणे ऑनलाइन मंजूर होतील. पैसे भरणे अगर काढणे, याचे कोणतेही व्यवहार रोखीने होणार नाहीत. या तंत्रज्ञानाशी जोडण्यास जे असमर्थ राहतील त्यांना असे व्यवहार करण्यास मदत घ्यायला लागली तर त्या सेवेसाठी अधिक पैसे खर्च करावे लागतील. सर्व करार त्यांची अंमलबजावणी ऑनलाइन माध्यमातून होऊ शकतील. अनेक नावीन्यपूर्ण कल्पनांची यात भर टाकता येईल. आज जरी त्या अशक्य वाटल्या तरी त्या व्यावसायिकदृष्ट्या साकारल्या जातील. या बदललेल्या तंत्राला अनुसरून त्याची देखभाल, दुरुस्ती यांच्या नवीन संधी उपलब्ध होतील. कमी काळात होणाऱ्या फार-मोठ्या बदलांस यापुढील पिढीस जमवून घ्यावे लागेल.
