नवी दिल्ली : २०२४-२५ या आर्थिक वर्षाच्या अर्थसंकल्पापूर्व आर्थिक सर्वेक्षणात कडधान्यांचे उत्पादन वाढवताना तृणधान्यांचे अतिउत्पादन कमी करण्यासाठी धोरणात्मक सुधारणा सुचवल्या आहेत. सध्या देश ज्याची आयात करतो त्या डाळी आणि खाद्यतेलाच्या उत्पादनाला चालना देण्यासाठी धोरण बदलण्याची गरज असल्याचा सल्ला या सर्वेक्षणात दिला आहे.
या दस्तऐवजात तीन महत्त्वाच्या धोरणात्मक बदलांची आवश्यकता आहे- किंमत जोखमीसाठी बाजारपेठेतील यंत्रणा स्थापन करणे, खतांचा अतिवापर रोखणे आणि आधीच अतिरिक्त असलेल्या पाण्याचे उत्पादन आणि ऊर्जा-केंद्रित पिके यांना परावृत्त करणे.
या धोरणातील बदलांमुळे या क्षेत्रातील जमीन आणि कामगार उत्पादकता वाढवून अर्थव्यवस्थेत कृषी उत्पादकता वाढण्यास मदत होईल, असे सर्वेक्षणात म्हटले आहे.
आर्थिक वर्ष १७-२३ मध्ये कृषी क्षेत्राची वाढ वार्षिक सरासरी ५ टक्के राहिली, जी आव्हाने असूनही लवचिकता दर्शविते, तर आर्थिक वर्ष २५ च्या दुसऱ्या तिमाहीत हे क्षेत्र ३.५ टक्के वाढले तर मागील चार तिमाहीत ०.४-२.० टक्क्यांच्या वाढीच्या दरातून सावरत आहे.
सध्याच्या किमतींनुसार आर्थिक वर्ष २४ च्या तात्पुरत्या अंदाजानुसार या क्षेत्राचे जीडीपीमध्ये अंदाजे १६ टक्के योगदान आहे आणि सुमारे ४६.१ टक्के लोकसंख्येला आधार आहे.
या दस्तऐवजात पशुसंवर्धन, दुग्धव्यवसाय आणि मत्स्यपालन यांसारख्या संलग्न क्षेत्रांच्या वाढत्या महत्त्वावर भर देण्यात आला आहे. तथापि, हवामान बदल आणि पाणी टंचाई यासारख्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी हस्तक्षेप आवश्यक असल्याचा सल्ला देण्यात आला आहे.
जिटल तंत्रज्ञानाचा अवलंब आणि e-NAM सारख्या प्लॅटफॉर्मद्वारे सुधारित बाजारपेठेतील पायाभूत सुविधा हे महत्त्वपूर्ण फोकस क्षेत्र म्हणून ठळक केले गेले.
सरकारी योजनांचा सकारात्मक परिणाम दिसून आला आहे, ३१ ऑक्टोबर २०२४ पर्यंत पीएम-किसानचा फायदा ११ कोटींहून अधिक शेतकऱ्यांना झाला आहे आणि २३.६१ लाख शेतकऱ्यांनी पीएमकेएमवाय पेन्शन योजनेंतर्गत नोंदणी केली आहे.
खासगी गुंतवणुकीवर भर द्या
लहान शेतकऱ्यांना आधार देण्यासाठी आणि विशेषतः दुर्गम आणि डोंगराळ भागात अन्नधान्य साठवण प्रणालीचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी खासगी क्षेत्रातील गुंतवणुकीच्या गरजेवरही या अहवालात भर देण्यात आला आहे.
चालू वर्षात सोन्याच्या किमती घसरतील, चांदी महागणार
शुक्रवारी संसदेत मांडण्यात आलेल्या आर्थिक सर्वेक्षण २०२४-२५ नुसार २०२५ मध्ये सोन्याच्या किमती घसरतील तर चांदीच्या किमती वाढू शकतात. ऑक्टोबर २०२४ साठी जागतिक बँकेच्या ‘कमोडिटी मार्केट आऊटलूक’चा हवाला देऊन आर्थिक सर्वेक्षणात ठळकपणे नमूद केले की, कमोडिटीच्या किमती २०२५ मध्ये ५.१ टक्के आणि २०२६ मध्ये १.७ टक्के कमी होतील. कमोडिटी दरात घसरण होण्याचा अंदाज हा तेलाच्या किमतींत घट होण्यामुळे नमूद केला आहे. परंतु नैसर्गिक वायूच्या किमतीत वाढ आणि धातू आणि कृषी कच्च्या मालासाठी स्थिर दृष्टिकोन ठेवण्यात आला आहे. मौल्यवान धातूंमध्ये सोन्याच्या किमती कमी होण्याची शक्यता आहे, तर चांदीच्या किमती वाढू शकतात. धातू आणि खनिजांच्या किमती कमी होण्याची अपेक्षा आहे, कारण प्रामुख्याने लोह खनिज आणि जस्तच्या किमती कमी झाल्यामुळे, असे आर्थिक सर्वेक्षणात म्हटले आहे.
