आजच्या धावपळीच्या जीवनशैलीत, अनेक लोक झोपेचा त्याग करून काम किंवा मनोरंजनात जास्त वेळ घालवतात. रात्री उशिरा काम करणं, मोबाईल फोनमध्ये रमणं, किंवा टीव्ही पाहणं आणि सकाळी लवकर उठणं, ही सर्व रोजची दिनचर्या बनली आहे. पण या सवयींमुळे आपल्या शरीरावर काय परिणाम होतात, हे आपण कधी विचार केला आहे का?
झोपेचा अभाव आपल्या आरोग्याच्या अनेक पैलूंवर प्रतिकूल परिणाम करतो आणि त्यात एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे लठ्ठपणा. योग्य झोप घेतल्याने शरीरातील हार्मोनल संतुलन आणि चयापचय प्रणाली सुधारते, पण झोपेची कमतरता यामुळे शरीराच्या प्रक्रियांवर वाईट परिणाम होऊ शकतात.
झोपेचा अभाव आणि लठ्ठपणा
Onlymyhealth ने दिलेल्या वृत्तानुसार, डॉ. आर.आर. दत्ता यांच्या मते, झोप ही शरीरातील हार्मोनल प्रक्रियांवर प्रभाव टाकते. विशेषतः दोन महत्त्वाचे हार्मोन्स, घरेलिन आणि लेप्टिन, जे भूक आणि तृप्ततेशी संबंधित आहेत, त्यांचे संतुलन झोपेच्या अभावामुळे बिघडते. घरेलिन वाढल्याने भूक अधिक लागते, तर लेप्टिन कमी झाल्यामुळे तृप्ततेचा अनुभव कमी होतो. यामुळे व्यक्ती जास्त खातो आणि कॅलोरीजचे सेवन वाढते, ज्यामुळे लठ्ठपणाचा धोका वाढतो.
संशोधन काय सांगते?
अनेक संशोधनांनी हे सिद्ध केलं आहे, की जे लोक नियमितपणे ६ तासांपेक्षा कमी झोप घेतात, त्यांना लठ्ठपणाचा धोका ३०-४०% वाढतो. झोपेचा अभाव इन्सुलिन प्रतिरोध वाढवू शकतो, ज्यामुळे शरीरात चरबी जमा होण्यास गती मिळते. याचा परिणाम शरीराच्या वजनावर त्वरित दिसून येतो.
झोपेच्या कमतरतेचे इतर परिणाम
कॅलरी बर्न कमी होणे - झोपेच्या अभावामुळे शरीराची कॅलरी बर्न करण्याची क्षमता कमी होते.
व्यायामाची आवड कमी होणे - झोपेची कमतरता व्यायामाची आवड कमी करते, ज्यामुळे शारीरिक हालचाली कमी होतात.
मानसिक ताण आणि मूड स्विंग - झोपेच्या अभावामुळे ताण वाढतो आणि मूड स्विंग्स होतात. ज्यामुळे खाण्याच्या सवयींवरही परिणाम होतो.
झोप सुधारण्यासाठी काही सोपे उपाय
१. दररोज एकाच वेळी झोपा - झोपेची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी, एक निश्चित वेळ ठरवून झोपायला जा.
२. मोबाईल आणि टीव्ही टाळा - झोपेच्या किमान एक तास आधी मोबाईल फोन आणि टीव्ही बंद करा, यामुळे झोप सुधारू शकते.
३. कॅफिन आणि अल्कोहोल टाळा - कॅफिन आणि अल्कोहोल टाळा, कारण हे झोपेवर नकारात्मक प्रभाव टाकतात.
४. संसारासाठी शांत आणि अंधारी खोली - झोपेचे वातावरण शांत, अंधार आणि थंड ठेवा.
५. ध्यान आणि योग - झोप सुधारण्यासाठी ध्यान, योग किंवा हलके स्ट्रेचिंग करण्याचा प्रयत्न करा.
झोप ही फक्त विश्रांतीसाठी नाही, तर शरीराच्या आरोग्य आणि वजन व्यवस्थापनासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. नियमित आणि पुरेशी झोप घेणं, संतुलित आहार आणि व्यायाम या सर्व गोष्टींनी वजन नियंत्रित ठेवण्यासाठी आणि दीर्घायुष्य वर्धित करण्यासाठी मदत होऊ शकते. झोपेच्या कमतरतेमुळे लठ्ठपणा आणि इतर आरोग्य समस्यांचा धोका वाढतो, म्हणूनच आपल्या झोपेच्या सवयींवर विशेष लक्ष द्यायला हवं.
(Disclaimer: हा लेख इंटरनेटवर उपलब्ध माहितीवर आधारित आहे. याची 'नवशक्ति' पुष्टी करत नाही.)
