मुंबई : अनुसूचित जातींच्या आरक्षणासाठी क्रिमीलेयर तत्त्व लागू केले पाहिजे, असे निकालात म्हटल्याबद्दल स्वतःच्या समुदायातील लोकांनी माझ्यावर मोठ्या प्रमाणात टीका केली आहे, असे माजी सरन्यायाधीश भूषण गवई यांनी म्हटले आहे.
डॉ. आंबेडकरांच्या मते, सकारात्मक कृती म्हणजे मागे पडलेल्या व्यक्तीला सायकल देण्यासारखे होते, असे गवई म्हणाले. सरन्यायाधीश पदावरून नुकतेच निवृत्त झालेले गवई शनिवारी मुंबई विद्यापीठात ‘समान संधीला प्रोत्साहन देण्यासाठी सकारात्मक कृतीची भूमिका’ या विषयावर व्याख्यान देत होते. गवई म्हणाले की, बाबासाहेब हे भारतीय संविधानाचेच नव्हे, तर त्यात समाविष्ट असलेल्या सकारात्मक कृतीचेही शिल्पकार होते.
सकारात्मक कृतीचा विचार करता, बाबासाहेबांचे मत असे होते की, ते मागे पडलेल्यांना सायकल देण्यासारखे आहे. कोणीतरी दहाव्या किमीवर आहे आणि कोणीतरी शून्यावर आहे, तर त्याला (नंतरच्या) सायकल पुरवली पाहिजे. जेणेकरून तो दहाव्या किमीपर्यंत वेगाने पोहोचेल. तिथून तो आधीच तिथे असलेल्या व्यक्तीला सामील होतो आणि त्याच्यासोबत चालतो. आंबेडकरांना असे वाटले होते का, की त्या व्यक्तीने सायकल सोडून पुढे जाऊ नये आणि त्याद्वारे शून्य किमीवर असलेल्या लोकांना तिथेच राहण्यास सांगू नये, असा सवाल त्यांनी केला. माझ्या मते, बाबासाहेब आंबेडकरांनी विचारल्याप्रमाणे सामाजिक आणि आर्थिक न्यायाचे ते स्वप्न नव्हते. त्यांना औपचारिक अर्थाने नव्हे तर खऱ्या अर्थाने सामाजिक आणि आर्थिक न्याय आणायचा होता, असे माजी सरन्यायाधीश म्हणाले. इंद्र साहनी आणि इतर विरुद्ध भारतीय संघराज्य खटल्यात क्रिमी लेयर तत्व मांडण्यात आले आणि दुसऱ्या प्रकरणात असे मत मांडले की, क्रिमीलेयर अनुसूचित जातींनादेखील लागू केले पाहिजे, असे गवई म्हणाले. या तत्वानुसार, आर्थिक आणि सामाजिकदृष्ट्या पुरेशा प्रगतीशील असलेल्यांना सकारात्मक कृतीचा लाभ मिळू नये, जरी ते मागासलेल्या समुदायाचे सदस्य असले तरी ते ज्यासाठी हा नियम आहे.
