मनोज रामकृष्णन/मुंबई
भगवान कृष्णाचा जन्मदिवस असलेली जन्माष्टमी मुंबईत सोमवारी साजरी केली जाणार आहे. त्यानंतर मंगळवारी शहरातील रस्ते दहीहंडीच्या कार्यक्रमांनी फुलून जातील.
जन्माष्टमी कृष्ण पक्षाच्या आठव्या दिवशी किंवा अष्टमी तिथीला साजरी केली जाते, भाद्रपदाच्या हिंदू महिन्यातील अस्त होणारा हा कालावधी आहे.
गिरगाव चौपाटी येथील इंटरनॅशनल सोसायटी फॉर कृष्णा चेतना (इस्कॉन) च्या राधा गोपीनाथ मंदिरातील देवतेच्या शहरातील मुख्य मंदिरांपैकी एका मंदिरात देवतांना आकर्षक पोशाखांमध्ये सजवले जाईल. देवतेला सजविण्यासाठी जरदोसी ड्रेस किंवा सोन्याचे भरतकाम तसेच स्वारोवस्की क्रिस्टल्सने सजविण्यात येणार आहे, असे इस्कॉनचे लकी कुलकर्णी यांनी सांगितले.
माटुंगा येथील अष्टिका समाज मंदिर - ज्याला केरळमधील गुरुवायूर येथील श्री कृष्ण मंदिरानंतर कोचू गुरुवायूरदेखील म्हटले जाते - तेथे सोमवारी दिवसभराचे कार्यक्रम असतील. ते सोमवारी मध्यरात्रीनंतर संपतील.
मंगळवारी तरुण आणि महिलांचे शेकडो जथ्ये दहीहंडीसाठी शहरातील रस्त्यांवर निघतील. दहीहंडी पथके जुलैपासून या सणाची तयारी करत आहेत. कांदिवली येथील १८० सदस्यीय साई माऊली गोविंदा पथक दररोज संध्याकाळी सराव करत ग्रुपचे सदस्य राहुल लाड यांनी सांगितले.
लोकजागृती सामाजिक संस्थेच्या अध्यक्षा स्वाती पाटील यांनी महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री, उपमुख्यमंत्री आणि सांस्कृतिक मंत्र्यांना नुकतेच पत्र लिहून दहीहंडी मंडळांना खेळण्यापासून परावृत्त करण्याची विनंती केली होती. तसेच उत्सवादरम्यान चित्रपट संगीत आणि अश्लील नृत्याबाबतही काऱ्यवाही करण्याची मागणी केली होती. शहरात काही गोविंदा पथके १४ वर्षांखालील मुलांना मनोऱ्यांमध्ये सहभागी करून घेत नाहीत. तर काही गोविंदा पथके आठ थरापर्यंतच मनोरे रचतात.
आयपीएल फ्रँचायझी मॉडेलच्या स्टाईलमध्ये गेल्या आठवड्यात मुंबईत 'प्रो गोविंदा दहीहंडी' ही दहीहंडी स्पर्धा आयोजित करण्यात आली होती. संघांनी उंच मानवी मनोरे रचण्यासाठी ही स्पर्धा आयोजित केली होती. ही स्पर्धा सातारा सिंघम्स (जय जवान गोविंदा पथक, जोगेश्वरी) नावाच्या संघाने जिंकली होती. संघाने २५ लाखांचे पहिले पारितोषिक मिळविले होते.
गोविंदा मनोऱ्याच्या थरांचे आव्हान
मानवी मनोऱ्यासाठी विक्रम करण्याच्या वाढत्या स्पर्धेमुळे जीवघेणे अपघात होत असल्याची चिंता यंदाच्या सणानिमित्ताने पुन्हा व्यक्त केली जात आहे. २०२२ मध्ये गोविंदाच्या मनोऱ्यावरून पडल्यामुळे झालेल्या दुखापतीने दोन पुरुषांचा मृत्यू झाला होता. तर २०२३ मध्ये अशाच एका घटनेत नालासोपारा येथे एका २५ वर्षीय व्यक्तीला अर्धांगवायू झाला होता.
याचिकेनंतर न्यायालयाचे निर्बंध
लोकजागृती सामाजिक संस्थेच्या अध्यक्षा स्वाती पाटील यांच्या याचिकेमुळे मुंबई उच्च न्यायालय आणि सर्वोच्च न्यायालयाने महाराष्ट्र सरकारला मानवी मनोऱ्यावर निर्बंध आणि सहभागावर बंदी यांसह दहीहंडीसाठी नियम तयार करण्याचे निर्देश दिले गेले होते.
फक्त काही नियमच पाळले जातात. देशात इतरत्र पाळल्या जाणाऱ्या जन्माष्टमीचे विधी महाराष्ट्र का पाळू शकत नाही? आपल्याकडे दहीहंडीसारख्या धोकादायक स्पर्धा का होतात? मनोऱ्यासाठी २० फूट उंचीबाबतचे निर्बंध पाळले जात नाहीत. अशा धोकादायक स्पर्धा कमी होत आहेत.
- स्वाती पाटील, अध्यक्षा, लोकजागृती सामाजिक संस्था.
