पुणे : पुणे शहराच्या समृद्ध ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाला उजाळा देण्यासाठी, पुणे रेल्वे स्थानकाला 'श्रीमंत थोरले बाजीराव पेशवे' यांचे नाव देण्यात यावे, अशी मागणी भाजप खासदार मेधा कुलकर्णी यांनी केली आहे. मात्र, त्यांच्या या मागणीला विरोध करत इतिहासकार श्रीमंत कोकाटे यांनी तीव्र विरोध दर्शवला असून, केवळ राजमाता जिजाऊंचेच नाव नाव द्यावे, अशी मागणी केली आहे. त्यामुळे पुणे रेल्वे स्थानकाच्या नामांतरावरून वाद पेटण्याची चिन्हे आहेत.

पुणे आणि सोलापूर विभागाच्या रेल्वे बैठकीत मेधा कुलकर्णी यांनी आपली मागणी पुन्हा एकदा मांडली. कुलकर्णी यांनी नमूद केले की, पुणे रेल्वे स्थानकाला श्रीमंत थोरले बाजीराव पेशवे यांचे नाव देण्याची मागणी पुण्यातील अनेक संघटनांनी वारंवार केली आहे. रेल्वे स्थानकांनी त्या त्या प्रदेशाचा गौरवशाली इतिहास दर्शवला पाहिजे, परंतु पुणे, जे एक मोठे आणि नावाजलेले शहर असूनही, सध्या तिच्या स्थानकावर असा कोणताही ऐतिहासिक वारसा प्रतिबिंबित करत नाही. पुणे हे विद्येचे माहेरघर, सांस्कृतिक शहर, आयटी हब आणि शैक्षणिक केंद्र आहे.

बाजीराव पेशवे केवळ मराठ्यांचेच नाही तर अखिल भारतीय इतिहासातील एक महान सेनानी आणि रणनीतिकार होते. त्यांचे पुण्याशी असलेले अतूट नाते पाहता, स्थानकाला त्यांचे नाव देणे हा ऐतिहासिक न्याय ठरेल, असे कुलकर्णींनी म्हटले आहे. त्यांनी सांगितले की, बाजीराव पेशवे यांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांचे हिंदवी स्वराज्य 'अटक ते कटक' पर्यंत वाढवण्यात मोलाची भूमिका बजावली. शनिवारवाडा हे देखील त्यांच्या कार्याचे एक प्रतीक आहे. विशेष म्हणजे, थोरले बाजीराव पेशवे ४२ लढाया लढले आणि त्यापैकी एकही हरले नाहीत. एनडीए (NDA) सारख्या संस्थांमध्ये त्यांच्या युद्धकलेचे आणि व्यवस्थापनाचे धडे दिले जातात आणि त्यांच्या युद्धकौशल्याचे धडे सैन्यालाही दिले जातात. छत्रपती शिवरायांचा वारसा चालवणारे आणि अटकेपार भगवा झेंडा रोवणारे असे हे थोरले बाजीराव पेशवे यांचे नाव पुणे रेल्वे स्थानकाला देण्यात यावे, अशी त्यांची आग्रही मागणी आहे.

कोकाटे यांनी ऐतिहासिक संदर्भ स्पष्ट करताना सांगितले की, आदिलशाहीने पुण्याचा विध्वंस केला होता आणि येथे गाढवाचा नांगर फिरवून ही जागा मानवी वस्तीसाठी अयोग्य असल्याचे घोषित केले होते. राजमाता जिजाऊंनी आपल्या सुपुत्र छत्रपती शिवाजी महाराजांसोबत पुण्यात येऊन, प्रतिकात्मकपणे सोन्याचा नांगर फिरवला आणि विस्थापित झालेल्या प्रजेच्या मनात आत्मविश्वास निर्माण केला, ज्यामुळे शहराची पुन्हा स्थापना झाली. पुण्याचा महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी, देशाचे शैक्षणिक केंद्र आणि जागतिक दर्जाचे आयटी हब म्हणून झालेल्या कायापालटाचे श्रेय पूर्णपणे राजमाता जिजाऊंना जाते. त्यामुळे पुणे रेल्वे स्थानकाला त्यांचे नाव देणे हे त्यांच्या या महत्त्वपूर्ण भूमिकेबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासारखे ठरेल असे कोकाटे म्हणाले.

याव्यतिरिक्त, कोकाटे यांनी कुलकर्णींच्या मागणीच्या आधारावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले, असे प्रतिपादन करत की, पेशव्यांसारख्या व्यक्तींचे शौर्य आणि अस्तित्व केवळ राजमाता जिजाऊ आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्थापन केलेल्या स्वराज्यामुळेच शक्य झाले. त्यांनी खासदार आणि प्राध्यापिका असलेल्या कुलकर्णींना अशा "निराधार" मागण्या करण्यापूर्वी मराठ्यांच्या इतिहासाचा अधिक सखोल अभ्यास करण्याचे आवाहन केले.

कोकाटे यांनी कुलकर्णींच्या मानसिकतेवर जातीयवादी असल्याचा आरोपही केला, असे सूचित करत की, राजमाता जिजाऊ आणि शिवाजी महाराजांनी कधीही जातीय भेदभाव केला नाही, तर सर्व धर्मियांना एकत्र आणून हिंदवी स्वराज्य स्थापन केले. त्यांनी निष्कर्ष काढला की, शहराच्या संस्थापक आणि हिंदवी स्वराज्याच्या स्थापक म्हणून राजमाता जिजाऊ या स्थानकाच्या नावासाठी योग्य व्यक्ती आहेत. या वादामुळे पुण्याच्या ऐतिहासिक वारशाचे आणि तिच्या ओळखीसाठी सर्वात महत्त्वाच्या व्यक्तींचे परस्परविरोधी अर्थ स्पष्ट झाले आहेत.

राजमाता जिजाऊंसाठी आग्रह

इतिहासकार श्रीमंत कोकाटे यांनी कुलकर्णींच्या प्रस्तावाला तीव्र विरोध करत तो "निराधार" आणि "भ्रामक" असल्याचे म्हटले आहे. राजमाता जिजाऊ या पुण्याच्य खऱ्या संस्थापक आहेत, त्यामुळे स्थानकासाठी फक्त त्यांचेच नाव योग्य आहे, असे ते म्हणाले.