गुवाहाटी : भारतीय तंत्रज्ञान संस्थेतील (आयआयटी) संशोधकांच्या नेतृत्वाखालील सहयोगी प्रयत्नांतून उच्च-पॉवर ॲप्लिकेशन्समध्ये वापरल्या जाणाऱ्या सेमीकंडक्टर्सची कमी खर्चिक पद्धत विकसित केली आहे, अशी माहिती गुवाहाटीच्या भारतीय तंत्रज्ञान संस्थेने सोमवारी एका निवेदनात दिली आहे.

आयआयटी-गुवाहाटीच्या एका टीमने आयआयटी-मंडी आणि इन्स्टिट्यूट ऑफ सेन्सर अँड ॲक्ट्युएटर सिस्टीम्स, टेक्निकल युनिव्हर्सिटी वीएनच्या संशोधकांसह एकत्र येऊन हा विशेष सेमीकंडक्टर विकसित केला ज्याचा वापर इन्स्टिट्यूट वाहने, हाय-व्होल्टेज ट्रान्समिशन, ट्रॅक्शन यांसारख्या उच्च शक्तीच्या कामांमध्ये केला जाऊ शकतो. उद्योग ऑटोमेशन-संशोधन कार्यसंघाने गॅलियम ऑक्साईड नावाच्या अल्ट्रावाइड बँडगॅप सेमीकंडक्टिंग सामग्रीची वाढ करण्यासाठी एक नाविन्यपूर्ण आणि किफायतशीर तंत्रज्ञान विकसित केले आहे.

हे सानुकूलित कमी-दाब रासायनिक बाष्प संचयन (एलपीसीव्हीडी) प्रणालीद्वारे साध्य केले जाते, असे निवेदनात म्हटले आहे. या संशोधनाच्या गरजेवर भर देताना सहाय्यक प्राध्यापक अंकुश बग (इलेक्ट्रॉनिक्स आणि इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी विभाग आणि नॅनोटेक्नॉलॉजी केंद्र, आयआयटी गुवाहाटी) यांनी म्हटले आहे की, ‘पॉवर सेमीकंडक्टर उपकरणे प्रत्येक पॉवर इलेक्ट्रॉनिक प्रणालीचे हृदय असतात आणि ते प्रामुख्याने कार्यक्षम स्विच म्हणून कार्य करतात, एंड-यूजरद्वारे वापरल्या जाणाऱ्या ग्रिडमधून इनकमिंग पॉवरची स्थिती चालू आणि बंद करणे. उदयोन्मुख हाय-पॉवर ॲप्लिकेशन्ससाठी, अल्ट्रा-वाइड बँडगॅपसह कंपाऊंड सेमीकंडक्टर सामग्रीची मागणी आहे’.

वीज प्रवाह व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि नियंत्रित करण्यासाठी पॉवर इलेक्ट्रॉनिक प्रणाली महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. सौर आणि पवन यासह अक्षय ऊर्जा आणि थर्मल पॉवर प्लांट्ससह अपारंपरिक स्रोतांपासून विद्युत ऊर्जेचे व्होल्टेज, करंट यांच्या संदर्भात एंड-युजर ॲप्लिकेशन्सशी सुसंगत स्वरूपात रूपांतरित करण्यासाठी ते महत्त्वपूर्ण आहेत. तथापि, जेव्हा विद्युत ऊर्जा ठरावीक पॉवर इलेक्ट्रॉनिक प्रणालीमधून जाते तेव्हा नेहमीच काही नुकसान होते.